Van 20 tot 26 november ben ik samen met Gea Davids (ambtenaar internationale betrekkingen) naar Zuid-Afrika geweest. Belangrijkste doel van onze reis was het geven van een workshop aan de raadsleden van onze zustergemeente Emalahleni (waar het stadje Dordrecht deel van uitmaakt). Verder hebben wij gesproken over huisvesting voor de (lage) middeninkomens in Emalahleni en het VNG International congres bijgewoond.
De reis startte in Kaapstad met besprekingen over de realisatie van sociale woningbouw in Emalahleni. Deze wens bestaat al meer dan tien jaar, maar er gebeurt niets. De belangrijkste reden is dat Emalahleni één van de armste gemeenten is van Zuid-Afrika en daardoor niet op al teveel stimulansen van de overheid en het bedrijfsleven hoeft te rekenen. Een ander probleem is dat het ambtenarenapparaat zich nog sterk moet ontwikkelen en lokale politici moeite hebben om hun verantwoordelijkheden op dit gebied vorm en inhoud te geven.
Een sterke partij uit Kaapstad, de Cape Town Community Housing Company (CTCHC), was bereid om naar de problemen van Emalahleni te luisteren en mee te denken over een oplossing. CTCHC is een partner van Woonbron en Dick Reinders, coördinator internationale projecten van Woonbron, had CTCHC bereid gevonden om een delegatie uit Emalahleni en ons te ontvangen en twee dagen over de situatie in Emalahleni te praten.
De overlegsessies vielen niet mee. Al snel bleek dat Emalahleni nog heel veel huiswerk te doen heeft, voordat CTCHC een voorstel kan maken om te investeren in Emalahleni. Dan moet gedacht worden aan een markt- en behoeften onderzoek, oftewel: hoeveel mensen wonen er, hoeveel verdienen zij en waaraan hebben zij behoefte? Bovendien is het afwachten in hoeverre de ambtenaren in Emalahleni in staat zijn om het huisvestingstraject te trekken. Al met al waren het zeer leerzame dagen, zeker voor de ambtenaren uit Emalahleni.
Dinsdag zijn wij naar de andere kant van Zuid-Afrika gevlogen (Kaapstad – East London), want op woensdag stond de workshop met de raadsleden in Emalahleni op het programma. Op het allerlaatste moment wijzigde het tijdstip, de locatie en de opzet van de dag, maar ik had veel zin om de raadsleden in Emalahleni te ontmoeten en er een leuke en leerzame dag van te maken, in de eerste plaats voor de raadsleden, maar ook voor mijzelf. Het aantal raadsleden dat deel zou nemen aan de workshop was onbekend, maar bleek bij aankomst uit de volledige raad te bestaan plus de burgemeester en enkele ambtenaren. Leuk om zo enthousiast te worden ontvangen. De workshop verliep heel positief, energiek en interactief. Er werden veel vragen over en weer gesteld aan de hand van de presentatie die ik mocht houden. Vragen zoals: wat doen jullie met raadsleden die niet functioneren en hoe kan het dat als u van zo’n kleine partij bent dat u toch invloed heeft op de besluitvorming in de raad? Maar ook een vraag over de invloed van de koningin kwam langs.
Wat de raad van Emalahleni erg lastig vindt is goed om te gaan met de verwachtingen van burgers. Hoe om te gaan met privé-eisen van burgers, zoals een woning of een baan? Verder is het lastig om tot debat te komen en politieke keuzes te maken. Bijna de gehele raad bestaat uit raadsleden van het ANC, maar de verschillen onderling zijn groot. Mijn veronderstelling (met een knipoog) dat zij het met zo’n grote meerderheid in de raad wel snel eens zouden zijn, gaf de nodige hilariteit. Wat zij ook lastig vinden is om doelstellingen te formuleren en het ambtenarenapparaat aan het werk te zetten. De ambtenaren doen dan ook niet zoveel, maar zijn wel erg gehecht aan hun baan, aangezien de werkeloosheid enorm is.
De burgemeester en de raadsleden vonden het een leuke en leerzame dag en zien erg uit naar het bezoek van David Schalken en de burgemeester in januari. Zij hopen dat er een vervolg komt op de workshopsessie en dat in de toekomst ook kennisuitwisseling met ambtenaren tot stand komt via internet en email.
Na de inspirerende dag in Emalahleni zijn wij met het vliegtuig naar Johannesburg gevlogen. Daar vond het congres van VNG International plaats. Het was interessant om te horen wat de speerpunten zijn voor de komende jaren, maar ik was niet onverdeeld enthousiast. De presentaties waren naar mijn mening teveel vanuit de VNG en te weinig vanuit de Zuid-Afrikaanse gemeenten. Daarnaast was de congreslocatie ongelukkig: in een buitenwijk van Johannesburg. De locatie was (te) luxe, maar toch ongezellig.
De reis was een inspirerende dankbare belevenis. Het contact met de raadsleden was hartverwarmend en ik hoop van harte dat wij in de toekomst ons steentje, hoe klein ook, bij kunnen blijven dragen aan de ontwikkeling van de gemeente Emalahleni.
